Ποιό μικρόβιο προκαλεί συχνότερα ουρολοίμωξη;

Ποιoί είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ουρολοιμώξεων;

Ποιά τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης;

Πώς τίθεται η διάγνωση;

Τι εννοούμε με τον όρο ασυμπτωματική μικροβιουρία;

Τι εννοούμε με τον όρο επιπλεγμένη ουρολοίμωξη;

Ποιά η θεραπεία;

Ποιά η αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης κατά τη διάρκεια της κύησης;

Πώς μπορούν να μειωθούν τα υποτροπιάζοντα επεισόδια;

Το ουροποιητικό σύστημα περιλαμβάνει τους νεφρούς, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Οι νεφροί παράγουν ούρα, η ουροδόχος τα αποθηκεύει και η ουρήθρα είναι η δίοδος για την αποβολή τους από το σώμα.

Τα μικρόβια δεν αναπτύσσονται φυσιολογικά στο ουροποιητικό. Παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι η ροή των ούρων, η σύνθεση των ούρων (το pH, η ουρία), η έκκριση ανοσοσφαιρινών όπως η  IgA που εμποδίζει την προσκόλληση μικροβίων.

Όταν τα μικρόβια εισέλθουν στο ουροποιητικό, συνήθως μέσω της ουρήθρας και αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται ξεκινούν τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης.

Το μικρόβιο που συχνότερα προκαλεί ουρολοιμώξεις και μάλιστα σε ποσοστό 90%, είναι η Escherichia Coli, το γνωστό κολοβακτηρίδιο. Βρίσκεται στα κόπρανα και το ορθό και μπορεί να περάσει μέσω της ουρήθρας στην ουροδόχο κύστη. Αυτό οφείλεται και στην  ιδιότητα του ίδιου του μικροβίου να προσκολλάται στο τοίχωμα της ουρήθρας και της κύστης.

Άλλα λιγότερο συχνά παθογόνα μικρόβια είναι ο Staph. saprophyticus, Enterococcus faecalis και διάφορα είδη Proteus, Klebsiella.

H λοίμωξη μπορεί να εντοπίζεται στην κύστη, που είναι  η συνηθέστερη και ηπιότερη μορφή και ονομάζεται κυστίτιδα, στην ουρήθρα και λέγεται ουρηθρίτιδα ή στους νεφρούς που είναι σοβαρότερη και λέγεται πυελονεφρίτιδα.

Επίσης οι ουρολοιμώξεις διακρίνονται σε επιπλεγμένες που εντοπίζονται σε άτομα με ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιητικού όπως οι λίθοι ή που οφείλονται σε μικρόβια με αντοχή σε πολλά αντιβιοτικά, και σε ανεπίπλεκτες.

Παράγοντες κινδύνου

• Οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα ουρολοιμώξεις λόγω της γειτνίασης της γυναικείας ουρήθρας με το ορθό το οποίο είναι αποικισμένο με μικρόβια και λόγω του μικρότερου μήκους της, με αποτέλεσμα την ευκολότερη διείσδυση των μικροβίων στην ουροδόχο κύστη.Η σεξουαλική επαφή λόγω τραυματισμού των ιστών γύρω από την ουρήθρα με αποτέλεσμα την είσοδο μικροβίων.
• Διάφορα αντισυλληπτικά μέσα όπως το διάφραγμα και τα σπερματοκτόνα.
• Γενετικοί παράγοντες όπως συγκεκριμένες ομάδες αίματος.
• Η ύπαρξη ουροκαθετήρα. Μετά από 2-4 ημέρες από την τοποθέτηση του ουροκαθετήρα και εφόσον αυτός παραμένει, 10-30% των ασθενών θα εμφανίσει μικροβιουρία ποσοστό που φτάνει το 100% σε μακροπρόθεσμα καθετηριασμένους.
• Πρόσφατη επέμβαση στο ουροποιητικό σύστημα.
• Ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιητικού (όπως η υπερτροφία προστάτη στους άνδρες) ή νευρολογικές παθήσεις (όπως η παραπληγία) που εμποδίζουν την ομαλή αποβολή των ούρων.
• Η ανοσοκαταστολή (όπως η χημειοθεραπεία και το AIDS).
• Η εγκυμοσύνη.
• Η  εμμηνόπαυση.
• Ο διαβήτης και
• Η ηλικία >65 ετών 

Συμπτώματα

Σε περίπτωση κυστίτιδας τα συμπτώματα είναι συνήθως πόνος ή καύσος κατά την ούρηση, συχνουρία, επιτακτική ανάγκη για ούρηση, αιματουρία, άλγος χαμηλά στην κοιλιά. 

H πυελονεφρίτιδα προκαλεί υψηλό πυρετό, πόνο στη μέση, ναυτία, εμέτους. Μπορεί να συνυπάρχουν και τα συμπτώματα της κυστίτιδας.

Η ουρηθρίτιδα συνδυάζεται με δυσουρικά ενοχλήματα και αποβολή πυώδους εκκρίματος από την ουρήθρα.  

Μερικές φορές υπάρχουν τα συμπτώματα χωρίς όμως οι εξετάσεις να υποδηλώνουν την ύπαρξη ουρολοίμωξης. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται διάμεση κυστίτιδα ή σύνδρομο επώδυνης κύστης.

Στα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους η κλινική εικόνα μπορεί να είναι άτυπη.

Διάγνωση

Η απλή κυστίτιδα διαγιγνώσκεται εύκολα και μόνο από τα συμπτώματα. Μπορεί για επιβεβαίωση να γίνει γενική ούρων που θα αποκαλύψει την ύπαρξη πυοσφαιρίων ή/και αιματουρίας και μικροοργανισμών.

Η καλλιέργεια ούρων δεν είναι πάντα απαραίτητη. Βοηθά όταν τα  συμπτώματα  είναι άτυπα οπότε θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση, θα προσδιορίσει το μικρόβιο και με το αντιβιόγραμμα θα υποδείξει το κατάλληλο αντιβιοτικό. Στο αντιβιόγραμμα  δοκιμάζονται  διάφορα αντιβιοτικά απέναντι στο μικρόβιο με σκοπό να βρεθούν αυτά που το καταστρέφουν.

Κάποιοι είναι υπέρ της διενέργειας ουροκαλλιέργειας, ακόμα και όταν η διάγνωση τίθεται εύκολα από τα συμπτώματα, λόγω του μεγάλου ποσοστού ανθεκτικότητας διαφόρων στελεχών κολοβακτηριδίου στα συνήθως χρησιμοποιούμενα αντιβιοτικά. 

Η καλλιέργεια θεωρείται θετική όταν ο αριθμός των μικροβίων είναι μεγαλύτερος από 100.000 ανά ml. Σε άνδρες ή σε γυναίκες με συμπτώματα κυστίτιδας  ΤέλοςφόρμαςΑρχήφόρμαςγίνονται δεκτές και πολύ μικρότερες τιμές (1000 ανά ml).

Ασυμπτωματική μικροβιουρία θεωρείται η ανεύρεση σε 2 καλλιέργειες ούρων αριθμού μικροβίου >10⁵αποικιών/ml χωρίς ο ασθενής να έχει συμπτώματα ουρολοίμωξης.

Ως επιπλεγμένη θα χαρακτηριστεί η ουρολοίμωξη αν συνυπάρχουν μεταβολικές διαταραχές όπως ο διαβήτης, σε κύηση, σε ανοσοκαταστολή (μεταμόσχευση, ΑIDS), σε ανατομικές ή λειτουργικές ανωμαλίες του ουροποιητικού (κύστεις, λίθοι, απόφραξη, καθετήρες, νευρογενής κύστη).

Θεραπεία

Σε απλή κυστίτιδα χορηγούνται αντιβιοτικά για 3-7 μέρες. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της λοίμωξης, τα συνυπάρχοντα προβλήματα του ασθενή και το χορηγούμενο αντιβιοτικό. Τυπικά χορηγούνται τριμεθοπρίμη-σουλφομεθοξαζόλη, νιτροφουραντοΐνη, σιπροφλοξασίνη ή λεβοφλοξασίνη. Τα δύο τελευταία που ανήκουν στην κατηγορία των κινολονών δεν πρέπει να δίνονται σε εγκύους ή σε γυναίκες που θηλάζουν. Οι κινολόνες θα προτιμηθούν σε σχέση με το συνδιασμό τριμεθοπρίμης-σουλφομεθοξαζόλης, αν υπάρχει γνωστή αλλεργία στις σουλφοναμίδες, σε γνωστό ανθεκτικό  μικρόβιο ή σε κοινότητες όπου παρατηρούνται ανθεκτικά στον παραπάνω συνδιασμό στελέχη μικροβίων. Η νιτροφουραντοΐνη συνήθως δε χορηγείται σε άνδρες γιατί δεν επιτυγχάνει καλές συγκεντρώσεις στον προστάτη που μπορεί και αυτός να έχει προσβληθεί ενώ χορηγείται όπως και οι β-λακτάμες για 7 και όχι για 3 ημέρες.

Τα ενοχλήματα υποχωρούν μια με τρεις ημέρες από την έναρξη της αντιβίωσης. Για την εκρίζωση της λοίμωξης είναι απαραίτητη η ολοκλήρωση της αγωγής και όχι η νωρίτερη διακοπή της. Αν τα συμπτώματα επιμένουν πέρα των τριών ημερών θα πρέπει να ενημερωθεί ο θεράπων ιατρός.

Ανάμεσα στα μέτρα αντιμετώπισης κάποιοι προτείνουν την αυξημένη πρόσληψη υγρών ώστε να αυξηθεί η παραγωγή των ούρων και να ‘ξεπλυθούν' με τα ούρα και τα μικρόβια. Άλλοι αντίθετα πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο μειώνονται οι συγκεντρώσεις του αντιβιοτικού στην κύστη και έτσι το φάρμακο γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό.

Επίσης υπάρχει η άποψη ότι ο χυμός από τα κράνα (cranberries) βοηθά στην αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης.

Ποσοστό 25 % των γυναικών με κυστίτιδα θα εμφανίσει υποτροπή.

Η πυελονεφρίτιδα είναι σοβαρότερη λοίμωξη. Ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει από δύο ως περισσότερες εβδομάδες, η αντιβίωση να χορηγηθεί από το στόμα ή ενδοφλέβια και ο ασθενής να παραμείνει στο σπίτι του ή να χρειαστεί νοσηλεία.

H ουρηθρίτιδα προκαλείται από τα ίδια μικρόβια που προκαλούν και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (χλαμύδια, ουρεόπλασμα) και αντιμετωπίζεται με τα ανάλογα αντιβιοτικά.

Η προστατίτιδα στους άνδρες είναι και αυτή σοβαρή λοίμωξη και χρειάζεται μακρόχρονη θεραπεία διάρκειας 4 εβδομάδων.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα πρέπει να αντιμετωπίζεται η ουρολοίμωξη είτε προκαλεί συμπτώματα είτε όχι γιατί υπάρχει κίνδυνος για πυελονεφρίτιδα ή για προβλήματα στην κύηση. Δε θα πρέπει η θεραπεία να δίνεται τυφλά αλλά να έχει προηγηθεί καλλιέργεια και αντιβιόγραμμα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις δε χρειάζεται επανάληψη της καλλιέργειας μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Αυτό όμως πρέπει να γίνει στις εγκύους για να βεβαιωθούμε για την εκρίζωση του μικροβίου.

Για την ανακούφιση του πόνου μπορούν να χρησιμοποιηθούν θερμά επιθέματα. Η καφεΐνη, το αλκοόλ επιτείνουν τα συμπτώματα.

Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις

Πολλές γυναίκες υποφέρουν από υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις.

Χαρακτηρίζονται ως επαναλοιμώξεις ή υποτροπές.

Επαναλοίμωξη: Eίναι συνηθέστερη. Προκύπτει συνήθως εβδομάδες μετά τη θεραπεία προηγούμενης ουρολοίμωξης και το μικρόβιο μπορεί να είναι το ίδιο ή διαφορετικό.

Υποτροπή: Προκύπτει μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες από τη θεραπεία της προηγούμενης ουρολοίμωξης και οφείλεται σε αποτυχία της θεραπείας. Το μικρόβιο είναι το ίδιο. Σχετίζεται με ανατομικές ανωμαλίες που παρεμποδίζουν την ομαλή ροή των ούρων.

Θα πρέπει αρχικά να γίνει κάποια διερεύνηση του ουροποιητικού γιατί μπορεί να υπάρχει κάποια υποκείμενη αιτία. Η διερεύνηση περιλαμβάνει:

• Απεικονιστικό έλεγχο του ουροποιητικού (υπέρηχος, πυελογραφία, αξονική)
• Εκτίμηση του υπολείμματος ούρων στην κύστη μετά την ούρηση
• Κυστεοσκόπηση.

Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να εντοπιστούν ανατομικές ανωμαλίες που προκαλούν στάση των ούρων και διευκολύνουν την ανάπτυξη μικροβίων.

Η συχνότητα μπορεί να μειωθεί αν τηρηθούν τα ακόλουθα μέτρα

• Πίνετε αρκετό νερό για να ξεπλένεται το ουροποιητικό σύστημα.
• Να ουρείτε όποτε αισθάνεστε την ανάγκη χωρίς να αναστέλλετε  το άδειασμα της κύστης.
• Να καθαρίζεστε στην τουαλέτα με φορά από εμπρός προς τα πίσω.
• Να πλένεστε πριν τη σεξουαλική πράξη και να ουρείτε μετά.
• Χρησιμοποιείτε βαμβακερά και όχι νάυλον εσώρουχα και μη φοράτε στενά παντελόνια.
• Μη χρησιμοποιείτε αρωματικά σαπούνια και ταλκ στην περιοχή των γεννητικών οργάνων.