Ποια είναι τα στάδια της αρτηριακής υπέρτασης;

Ποιοι παράγοντες θεωρούνται προδιαθεσικοί για την ανάπτυξη υπέρτασης;

Τι εννοούμε με τον όρο δευτεροπαθής υπέρταση  και πότε την υποπτευόμαστε;

Ποια τα αίτια δευτεροπαθούς υπέρτασης;

Η υπέρταση είναι συχνότατο νόσημα, ιδίως σε άτομα προχωρημένης ηλικίας και αφορά περίπου το ¼ του ενήλικου πληθυσμού. Ωστόσο μεγάλο ποσοστό ασθενών παραμένουν αδιάγνωστοι ή αρρύθμιστοι. Λόγω της άμεσης συσχέτισης της υπέρτασης με καρδιαγγειακές παθήσεις και τη χρόνια νεφρική νόσο κρίνεται αναγκαία η έγκαιρη διάγνωση και η επιτυχής αντιμετώπισή της. Η συχνότητά της αλλά και τα ποσοστά διάγνωσης, θεραπείας και τελικά ρύθμισης της υπέρτασης δε διαφέρουν στη χώρα μας σε σχέση με εκείνα άλλων ανεπτυγμένων κρατών.

Η αρτηριακή πίεση ποικίλει κατά τη διάρκεια της ημέρας και μπορεί να αυξηθεί μετά από άσκηση, στρες ή λόγω της παρουσίας ιατρού. Γι' αυτό το λόγο η τεκμηρίωση της υπέρτασης γίνεται μετά από επανειλημμένες καταγραφές υψηλών τιμών σε διαδοχικές επισκέψεις. Το μεσοδιάστημα των επισκέψεων καθορίζεται από το ύψος της πίεσης και από τη συνύπαρξη στον ασθενή και άλλων παραγόντων που τον καθιστούν άτομο υψηλού κινδύνου (σακχαρώδης διαβήτης, γνωστή καρδιοπάθεια, νεφρική νόσος, ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου). Κατά τη διεξαγωγή των μετρήσεων θα πρέπει να τηρούνται κάποιοι κανόνες που σχετίζονται με την προετοιμασία του ασθενούς και τον τρόπο μέτρησης.

Είναι πάθηση ασυμπτωματική ακόμα και στις περιπτώσεις που οι τιμές της αρτηριακής πίεσης είναι πολύ υψηλές. Αυτός είναι και ο λόγος που μεγάλο ποσοστό των πασχόντων παραμένουν  για χρόνια αδιάγνωστοι και  που η υπέρταση χαρακτηρίζεται ως «σιωπηλός φονιάς».

Στάδια αρτηριακής πίεσης

Είναι σημαντική η σταδιοποίηση των ασθενών με βάση τις τιμές της αρτηριακής πίεσης γιατί από αυτή θα εξαρτηθούν σημαντικά τα μέτρα που θα ληφθούν όσο αφορά την παρακολούθηση και τη θεραπεία τους. 

Ταξινόμηση αρτηριακής πίεσης σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία     Υπέρτασης-Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρδιολογίας 2007

Η κατηγορία στην οποία ανήκει ο υπερτασικός καθορίζεται από την ψηλότερη πίεση είτε αυτή είναι η συστολική είτε η διαστολική.

Προδιαθεσικοί παράγοντες  

Στο 95% των περιπτώσεων δεν υπάρχει υποκείμενη αιτία που να δικαιολογεί την υπέρταση η οποία σε αυτή την περίπτωση χαρακτηρίζεται ιδιοπαθής. Υπάρχουν όμως παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης.

Κληρονομικότητα: Παρατηρείται συχνότερα σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης.

Φυλή: Η συχνότητα και η σοβαρότητα της υπέρτασης είναι μεγαλύτερες στους Αφροαμερικανούς.

Φύλο: Μέχρι την ηλικία των 45 ετών η υπέρταση είναι συχνότερη στους άνδρες. Μεταξύ 45 και 54 η συχνότητα είναι η ίδια στα δύο φύλα. Μετά τα 54 περισσότερες γυναίκες έχουν υπέρταση

Ηλικία: H συχνότητα αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας.

Παχυσαρκία: Οι παχύσαρκοι έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης.

Έλλειψη άσκησης: Προδιαθέτει στην εμφάνιση υπέρτασης.

Κατανάλωση αλκοόλ: Η αυξημένη κατανάλωση αυξάνει την αρτηριακή πίεση.

Κατανάλωση άλατος: Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων αλατιού αυξάνει την αρτηριακή πίεση.

Αντισυλληπτικά: Αυξάνουν την πιθανότητα για εμφάνιση υπέρτασης.

Το υπόλοιπο 5% των υπερτασικών πάσχουν από δευτεροπαθή υπέρταση, δηλαδή υπάρχει αναγνωρίσιμη αιτία.

Διερεύνηση δευτεροπαθούς υπέρτασης

Όπως ήδη αναφέρθηκε οι περισσότεροι ασθενείς έχουν ιδιοπαθή ή πρωτοπαθή υπέρταση για την οποία δεν ανευρίσκεται αιτία. Ένα μικρό ποσοστό (~5%) πάσχει από δευτεροπαθή υπέρταση για την οποία υπάρχει αιτία  που πιθανόν να μπορεί να διορθωθεί.

Γι' αυτό άτομα με δευτεροπαθή υπέρταση θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να διερευνούνται γιατί η εντόπιση της αιτίας της υπέρτασης μπορεί να οδηγήσει σε μέτρα για τη θεραπεία και της αιτίας και της υπέρτασης.

Υπάρχουν 4 στοιχεία που σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα δευτεροπαθούς υπέρτασης.

-Σοβαρή ή/και ανθεκτική υπέρταση

-Αιφνίδια αύξηση της πίεσης μετά από περίοδο σταθερότητας

-Ηλικία έναρξης πριν την εφηβεία

-Ηλικία <30 σε άτομο μη παχύσαρκο, με αρνητικό οικογενειακό ιστορικό

Aιτίες

-Στένωση νεφρικής αρτηρίας: Την υποπτευόμαστε όταν δύσκολα ρυθμιζόμενη υπέρταση συνυπάρχει με φύσημα στην κοιλιά, διαφορά μεγέθους του ενός από τον άλλο νεφρό.

-Πρωτοπαθής νεφρική νόσος: Η διάγνωση τίθεται όταν βρεθεί αυξημένη κρεατινίνη ή/και παθολογική εξέταση ούρων

-Αντισυλληπτικά από του στόματος: Συνήθως αυξάνουν την πίεση εντός των φυσιολογικών ορίων. Υπέρταση προκαλούν σε 5% των γυναικών.

-Αλκοόλ: Περιορισμός κατανάλωσης σε 30ml αιθανόλης την ημέρα στους άνδρες (δηλ. 720 mL μπύρας, 300 mL κρασιού, 60 mL ουίσκι και τη μισή ποσότητα στις γυναίκες.

-Φαιοχρωμοκύτωμα: To υποπτευόμαστε όταν συμβαίνουν παροξυσμοί υπέρτασης και κυρίως όταν συνυπάρχει η τριάδα κεφαλαλγία+αίσθημα παλμών+εφίδρωση. 

-Πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός: To κύριο εύρημα είναι η υποκαλιαιμία, αν και σημαντικό ποσοστό των ασθενών έχουν φυσιολογικό κάλιο. Για τη διάγνωση βοηθά ο λόγος αλδοστερόνη/ρενίνη.

-Σύνδρομο Cushing: Υποψία τίθεται από τα κλινικά ευρήματα του προσωπείου, της κεντρικής παχυσαρκίας, της κεντρομελικής αδυναμίας, των εκχυμώσεων.

-Σύνδρομο υπνικής άπνοιας: Σε παχύσαρκους που ροχαλίζουν και παρουσιάζουν απνοϊκά επεισόδια στον ύπνο. Άλλα συμπτώματα είναι η κεφαλαλγία, η κούραση, η πρωινή σύγχυση με δυσκολία συγκέντρωσης, κατάθλιψη.

-Στένωση ισθμού αορτής: Από τις κύριες αιτίες υπέρτασης σε παιδιά. Συνυπάρχουν υπέρταση στα άνω άκρα, ελαττωμένες ή μη ψηλαφητές μηριαίες σφύξεις και μη μέτρηση της πίεσης στα κάτω άκρα.

-Άλλες ενδοκρινικές διαταραχές: Υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός υπερπαραθυρεοειδισμός