Οι μέθοδοι υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίες είναι θεραπευτικοί τρόποι αντιμετώπισης της νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου.

Όταν οι νεφροί δε λειτουργούν πλέον επαρκώς, άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού και υγρά συσσωρεύονται και απειλούν τον οργανισμό.

Οι μέθοδοι υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας υποκαθιστούν όπως λέει και το όνομά τους, μερικώς τη λειτουργία των νεφρών, απομακρύνοντας άχρηστες ουσίες και υγρά.

Υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας χρειάζεται όταν χαθεί περίπου το 90% ή περισσότερο από τη λειτουργία των νεφρών. Αυτό μπορεί αν συμβεί αρκετούς μήνες ή και χρόνια μετά τη διάγνωση μιας νεφρικής νόσου. Ωστόσο δεν είναι σπάνιες οι φορές που ανακαλύπτεται νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου σε ασθενείς που πριν δεν γνώριζαν ότι έπασχαν από νεφρική νόσο.

Η πρώιμη διάγνωση μιας νεφρικής νόσου είναι κρίσιμη για την αντιμετώπισή της καθώς μπορεί να εφαρμοστούν θεραπείες που να καθυστερήσουν την εξέλιξή της και να προστατέψουν τη νεφρική λειτουργία. Οι θεραπείες αυτές μπορεί να στοχεύουν είτε στην ίδια την πρωταρχική νεφρική νόσο είτε σε δευτερογενείς παράγοντες όπως η υπέρταση που συμβάλλου στην εξέλιξη της νεφρικής νόσου είτε τέλος στην αντιμετώπιση των επιπλοκών της χρόνιας νεφρικής νόσου.

Παθολογικές βιοχημικές εξετάσεις, κακή θρέψη, υπέρταση, οστική νόσος, αναιμία, αγγειακή νόσος μπορεί να προκληθούν σαν συνέπεια της νεφρικής ανεπάρκειας. Όταν τα ανωτέρω προβλήματα φτάσουν σε ένα κρίσιμο σημείο τότε επιβάλλεται η υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας.

Επιλογή θεραπείας

Από τη στιγμή που διαπιστώνεται ότι υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας θα χρειαστεί, ο ασθενής σε συνεργασία με τους θεράποντες θα συζητήσουν τις επιλογές υποκατάστασης που υπάρχουν (αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση, μεταμόσχευση) και τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτών των μεθόδων για τον συγκεκριμένο ασθενή.

Η μεταμόσχευση νεφρού είναι η θεραπεία πρώτης επιλογής για τους περισσότερους ασθενείς με τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια, καθώς προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής και μικρότερη θνησιμότητα σε σχέση με τις άλλες μεθόδους υποκατάστασης. Ωστόσο δεν είναι όλοι οι ασθενείς κατάλληλοι για λήπτες νεφρικού μοσχεύματος, εξαιτίας των περιορισμών και των κινδύνων κατά την επέμβαση. Η συζήτηση με έναν ειδικό μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να κατανοήσει τα πλεονεκτήματα και τους περιορισμούς της μεταμόσχευσης και να πάρει τη σωστή απόφαση ως προς την εφαρμογή της ή όχι.

Η επιλογή ανάμεσα σε αιμοκάθαρση και περιτοναϊκή επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως η ευκολία, η διαθεσιμότητα, τα υποκείεμενα ιατρικά προβλήματα, την κατάσταση του σπιτιού, την ηλικία. Και στην περίπτωση αυτή η συζήτηση με έναν ειδικό θα βοηθήσει τον ασθενή να γνωρίσει τις μεθόδους και να πάρει σε συνεργασία με το γιατρό την κατάλληλη απόφαση.

Ο χρόνος

Η απόφαση να ξεκινήσει αιμοκάθαρση λαμβάνεται από τον ασθενή και το γιατρό του καθώς η νεφρική νόσος εξελίσσεται και αφού ληφθούν υπόψη μια σειρά από παράγοντες: η νεφρική λειτουργία (όπως αυτή εκτιμάται από εξετάσεις αίματος και ούρων), η συνολική κατάσταση της υγείας του ασθενούς, η θρέψη, τα συμπτώματα, η ποιότητα ζωής, η ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς. Η σύσταση των ειδικών είναι να ξεκινά η υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας αρκετά πριν η νεφρική ανεπάρκεια εξελιχθεί τόσο ώστε να είναι πιθανή η εμφάνιση θανατηφόρων επιπλοκών.

Υπάρχουν ορισμένα εργαστηριακά ευρήματα και κλινικά συμπτώματα και σημεία που υποδηλώνουν ότι η αιμοκάθαρση πρέπει να ξεκινήσει άμεσα

Προετοιμασία για αιμοκάθαρση

Η προετοιμασία για αιμοκάθαρση πρέπει να γίνεται αρκετούς μήνες προτού ξεκινήσει η αιμοκάθαρση. Αυτό θα επιτρέψει την έγκαιρη δημιουργία αγγειακής προσπέλασης (μιας εύκολης, δηλαδή προσπέλασης στην κυκλοφορία του αίματος του ασθενούς), ώστε να δοθεί ο απαιτούμενος χρόνος στην προσπέλαση αυτή να ωριμάσει και να είναι έτοιμη για χρήση όταν απαιτηθεί.

Αγγειακή προσπέλαση

Η αγγειακή προσπέλαση ή αναστόμωση δημιουργείται χειρουργικά στους ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε αιμοκάθαρση. Συνήθως δημιουργείται στο λιγότερο χρησιμοποιούμενο άνω άκρο (π.χ. στο αριστερό χέρι για τους δεξιόχειρες). Η προσπέλαση προσφέρει ένα εύκολα προσβάσιμο δρόμο για το αίμα να μετακινηθεί από το σώμα (ώστε περνώντας από το μηχάνημα αιμοκάθαρσης να απαλλαγεί από μέρος των άχρηστων ουσιών και να επιστρέψει στη συνέχεια στο σώμα «καθαρισμένο») με ταχύτητες πολύ υψηλότερες αυτών που επιτυγχάνονται από μια απλή περιφερική φλέβα. Τρεις τύποι αγγειακής προσπέλασης υπάρχουν:

• πρωτογενής αρτηριοφλεφική αναστόμωση (fistula)
• συνθετικό αρτηριοφλεβικό μόσχευμα
• κεντρικός φλεβικός καθετήρας.

Η πρωτογενής αρτηριοφλεφική αναστόμωση (fistula)

Πρόκειται για τη χειρουργική αναστόμωση μιας αρτηρίας και μιας φλέβας του ασθενούς. Η αναστόμωση γίνεται συνηθέστερα στην περιοχή του καρπού ή του αγκώνα του χεριού. Στη δεύτερη περίπτωση μπορεί να απαιτηθεί και δεύτερη επέμβαση για την κινητοποίηση μιας βαθιάς φλέβας προς την επιφάνεια του δέρματος (επιφανειοποίηση) έτσι ώστε η φλέβα να γίνει καλύτερα προσβάσιμη. Ανεξάρτητα από τη θέση στην οποία δημιουργείται, το αποτέλεσμα της ωρίμανσής της είναι η εμφάνιση μεγάλων, ανθεκτικών στις παρακεντήσεις φλεβών κάτω από το δέρμα του χεριού. Στις φλέβες αυτές η ροή του αίματος είναι σημαντικά μεγαλύτερη από ότι στις κοινές φλέβες.

Για τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης απαιτείται η είσοδος δύο βελόνων στη φλέβα της fistula. Από τη μια βελόνα εξέρχεται το αίμα από τον ασθενή προς το μηχάνημα αιμοκάθαρσης και από την άλλη επιστρέφει.

Η πρωτογενής αρτηριοφλεφική αναστόμωση (fistula) είναι η αγγειακή προσπέλαση πρώτης επιλογής καθώς προσφέρει τους μεγαλύτερους χρόνους λειτουργίας και το μικρότερο ποσοστό επιπλοκών. Ωστόσο χρειάζεται αρκετό χρόνο για να ωριμάσει (2-4 μήνες) πριν χρησιμοποιηθεί. Για το λόγο αυτό πρέπει να δημιουργείται έγκαιρα, αρκετό καιρό πριν την ένταξη του ασθενούς σε αιμοκάθαρση. Επίσης για τη δημιουργία της fistula απαιτείται οι φλέβες του ασθενούς να είναι σε καλή κατάσταση. Για το λόγο αυτό συστήνεται η αποφυγή φλεβοκεντήσεων (για αιμοληψία ή τοποθέτηση φλεβοκαθετήρων) στο άκρο που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για fistula.

Συνθετικό αρτηριοφλεβικό μόσχευμα

Ορισμένες φορές οι φλέβες του ασθενούς δεν είναι οι κατάλληλες ώστε να δημιουργηθεί fistula και ο χειρουργός χρησιμοποιεί ένα συνθετικό εύκαμπτο σωλήνα για να ενώσει μια αρτηρία με μια φλέβα. Ο σωλήνας τοποθετείται κάτω από το δέρμα του ασθενούς. Όπως και με τη fistula χρησιμοποιούνται δύο βελόνες (για της έξοδο του αίματος από τον ασθενή στο μηχάνημα και για την επιστροφή του στον ασθενή), μόνο που στην περίπτωση αυτή οι βελόνες εισέρχονται στο συνθετικό σωλήνα και όχι στις φλέβες του ασθενούς.

Τα μοσχεύματα χρειάζονται σημαντικά λιγότερο χρόνο για να ωριμάσουν και να χρησιμοποιηθούν (2-3 εβδομάδες) σε σύγκριση με τη fistula, ωστόσο αποτελούν δεύτερη επιλογή καθώς συνοδέυονται πολύ συχνότερα από επιπλοκές όπως στένωση, θρόμβωση αγγείων και λοίμωξη λόγω επιμόλυνσης του συνθετικού υλικού.

Κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες

Οι κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες είναι λεπτοί εύκαμπτοι σωλήνες που τοποθετούνται σε κεντρικές (μεγάλες) φλέβες του ασθενούς (συνήθως στον τράχηλο, σπανιότερα στο μηρό) και έχουν δύο αυλούς. Η κύρια ένδειξή τους είναι η ανάγκη για άμεση έναρξη αιμοκάθαρσης σε ασθενή που δεν υπάρχει fistula ή μόσχευμα και η κατάσταση της υγείας του δεν αφήνει χρονικά περιθώρια για να δημιουργηθούν και να ωριμάσουν η fistula ή το μόσχευμα. Στην περίπτωση αυτή η αιμοκάθαρση γίνεται προσωρινά μέσω των κεντρικών καθετήρων, μέχρι να δημιουργηθούν και να ωριμάσουν οι άλλες επιλογές προσπέλασης.

Σε σπάνιες περιπτώσεις όπου είναι αδύνατη η δημιουργία fistula ή μοσχεύματος (λόγω της κατάστασης του αγγειακού δικτύου ή της καρδιακής λειτουργίας του ασθενούς) οι κεντρικοί καθετήρες μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σαν μόνιμη αγγειακή προσπέλαση.

Σε σύγκριση με τις άλλες επιλογές προσπέλασης οι καθετήρες δεν απαιτούν της είσοδο βελόνων καθώς η μετακίνηση του αίματος από και προς τον ασθενή εξασφαλίζεται μέσω του διπλού αυλού που διαθέτουν. Ωστόσο αποτελούν την τελευταία επιλογή προσπέλασης καθώς συνοδεύονται από συχνότατη εμφάνιση λοιμώξεων, μικρότερη παροχή αίματος, αυξημένη επίπτωση στενώσεων και θρομβώσεων των μεγάλων φλεβών.

Διαιτητικές αλλαγές στην αιμοκάθαρση

Μετά την έναρξη της αιμοκάθαρσης σε ένα κέντρο, ο ασθενής χρειάζεται να συμμορφωθεί σε ορισμένες αλλαγές στη δίαιτά του. Οι αλλαγές αφορούν κυρίως:

• την περιορισμένη πρόσληψη υγρών ώστε να μην υπερφορτώνεται με υγρά στα διαστήματα μεταξύ των αιμοκαθάρσεων  
• την περιορισμένη λήψη άλατος, καλίου και φωσφόρου.
• Την ικανοποιητική πρόσληψη πρωτεϊνών

Ένας διαιτολόγος μπορεί να είναι χρήσιμος ώστε να επιλεγούν οι κατάλληλες τροφές που να εξασφαλίζουν τα ανωτέρω και να είναι συγχρόνως επιθυμητές από τον ασθενή.

Αιμοκάθαρση κατ' οικον

Η αιμοκάθαρση στο σπίτι επιβάλλει την κατάλληλη εκπαίδευση ασθενούς και οικείων και τη συνεχή επίβλεψη και υποστήριξη από ειδικούς (νεφρολόγο και νοσηλεύτρια) με εμπειρία στον συγκεκριμένο τομέα.

 Με τη μέθοδο αυτή εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ανεξαρτησία και βελτιωμένη ποιότητα αιμοκάθαρσης (λόγω των συχνότερων και μεγαλύτερων σε διάρκεια συνεδριών αιμοκάθαρσης).

Η μέθοδος εφαρμόζεται 3-7 φορές την εβδομάδα και διαρκεί 3-10 ώρες. Συνήθως οι μεγαλύτερης διάρκειας συνεδρίες γίνονται τη νύχτα που ο ασθενής κοιμάται. Συνήθως χρειάζεται ένας εκπαιδευμένος βοηθός για τη σύνδεση την αποσύνδεση και την παρακολούθηση του ασθενούς κατά την αιμοκάθαρση, ενώ σε ετοιμότητα βρίσκεται και κάποιος ειδικός για την αντιμετώπιση προβλημάτων που τυχόν παρουσιαστούν. Ορισμένα σύγχρονα μηχανήματα παρέχουν τη δυνατότητα άμεσης παρακολούθησης από τον ειδικό από απόσταση (μέσω τηλεφώνου ή ίντερνετ).

Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου σχετίζονται κυρίως με την ευκολία και την ανεξαρτησία που προσφέρεται στους ασθενείς και με τη δυνατότητα εφαρμογής συχνότερων και μεγαλύτερων σε διάρκεια συνεδριών (σε σύγκριση με την αιμοκάθαρση σε κέντρο αιμοκάθαρσης), καθώς έχει αποδειχθεί ότι με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η γενική κατάσταση και η ποιότητα ζωής του ασθενούς, μειώνονται τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια ή μεταξύ των συνεδριών, ρυθμίζεται καλύτερα το ισοζύγιο υγρών και ηλεκτρολυτών και η αρτηριακή πίεση.

Για την εφαρμογή της μεθόδου απαιτείται η ανάληψη συγκεκριμένων ευθυνών από τον ασθενή. Το γεγονός αυτό λειτουργεί σε άλλους ασθενείς αρνητικά (αυξάνοντας σημαντικά το άγχος για την υγεία τους) και σε άλλους ευεργετικά (καθώς νοιώθουν ότι μπορούν και οι ίδιοι να ελέγξουν την κατάσταση). 

Μηχάνημα κατ' οίκον αιμοκάθαρσης

Για την αιμοκάθαρση στο σπίτι απαιτείται μηχάνημα αιμοκάθαρσης  αλλά και ορισμένες άλλες συσκευές για την επεξεργασία του νερού και συστήματα ελέγχου της ποιότητάς του. Επίσης απαιτούνται φίλτρα, διαλύματα, υγρά αποστέιρωσης, σύριγγες, βελόνες, γραμμές αιμοκάθαρσης, Ορισμένα μηχανήματα μπορεί να χρειάζονται και τροποποιήσεις στην ηλεκτρική ή υδραυλική εγκατάσταση του σπιτιού.

Σήμερα κυκλοφορούν μηχανήματα σε μέγεθος ενός κομοδίνου, ενώ ορισμένα συστήματα είναι φορητά, ώστε να μπορεί κάποιος να τα χρησιμοποιεί στη διάρκεια ενός ταξιδιού και να μην είναι υποχρεωμένος να κανονίζει ταξίδια μόνο σε περιοχές που έχουν κέντρο αιμοκάθαρσης και μπορούν να τον φιλοξενήσουν.

Αιμοκάθαρση σε κέντρο αιμοκάθαρσης

Η αιμοκάθαρση μπορεί να γίνει σε ένα κέντρο αιμοκάθαρσης που μπορεί να βρίσκεται σε νοσοκομείο, κλινική σχετιζόμενη με νοσοκομείο ή ανεξάρτητη κλινική. Το κέντρο αιμοκάθαρσης στελεχώνεται από ειδικούς γιατρούς, νοσηλευτές και τεχνικούς. Η αιμοκάθαρση διαρκεί 3-5 ώρες (συνήθως 3,5-4 ώρες) και στη διάρκειά της ο ασθενής μπορεί να διαβάζει να βλέπει τηλεόραση ή να κοιμάται. Ανάλογα με τους κανόνες κάθε κέντρου, ο ασθενής μπορεί να τρώει να πίνει ή να δέχεται επισκέψεις κατά την αιμοκάθαρση.

Ταξίδι και αιμοκάθαρση

Κέντρα αιμοκάθαρσης υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Σε πολλά από αυτά μπορεί να απευθυνθεί ο ασθενής ώστε να φιλοξενηθεί για το χρονικό διάστημα που πρόκειται να μείνει στη συγκεκριμένη περιοχή.

Η έγκαιρη επιλογή του τόπου και η επικοινωνία με το κέντρο είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να βρεθεί διαθέσιμη θέση για τη φιλοξενία του ασθενούς. Σε περιοχές με αυξημένη ζήτηση (π.χ. τουριστικά νησιά τους καλοκαιρινούς μήνες) απαιτείται η επικοινωνία αρκετούς μήνες πριν το προγραμματισμένο ταξίδι.

Το κέντρο αιμοκάθαρσης του ασθενούς συνήθως πληροφορεί μέσω ενός ιατρικού σημειώματος το κέντρο φιλοξενίας, για τα στοιχεία αιμοκάθαρσης, τα φάρμακα και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς καθώς και για συγκεκριμένα προβλήματα που τυχόν παρουσιάζονται κατά την αιμοκάθαρση του.

Διαδικασία της αιμοκάθαρσης

Κατά την έναρξη της αιμοκάθαρσης μια εκπαιδευμένη νοσηλεύτρια τοποθετεί δύο βελόνες στην αγγειακή προσπέλαση του ασθενούς. Πριν την είσοδο των βελόνων μπορεί να εφαρμοστεί τοπική αναισθητική κρέμα στην περιοχή της προσπέλασης για τη μείωση του πόνου. Ορισμένοι ασθενείς έχουν εκπαιδευτεί ώστε να τοποθετούν οι ίδιοι τις βελόνες.

Κάθε βελόνα συνδέεται μέσω ενός εύκαμπτου πλαστικού σωλήνα (γραμμή αιμοκάθαρσης) με το μηχάνημα αιμοκάθαρσης. Από τον ένα σωλήνα το αίμα ρέει προς το μηχάνημα και από τον άλλο επιστρέφει στον ασθενή.

Στους ασθενείς που έχουν καθετήρα αιμοκάθαρσης και όχι fistula ή μόσχευμα, δεν απαιτείται η είσοδος βελόνων καθώς οι γραμμές αιμοκάθαρσης συνδέονται απ' ευθείας με τον καθετήρα.

Στο μηχάνημα αιμοκάθαρσης το αίμα καθαρίζεται από άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού ενώ αποβάλλεται και η περίσσεια υγρών από τον οργανισμό. Τα ανωτέρω επιτυγχάνονται μέσω των διαδικασιών της διάχυσης και της υπερδιήθησης που λαμβάνουν χώρα στο φίλτρο της αιμοκάθαρσης. Το αίμα του ασθενούς φτάνει στο φίλτρο μέσω των γραμμών αιμοκάθαρσης. Η επιφάνεια του φίλτρου διαχωρίζει το αίμα από το διάλυμα της αιμοκάθαρσης, επιτρέποντας όμως, μέσω των πόρων του,  την ανταλλαγή ουσιών αλλά και τη μετακίνηση ύδατος. Ουσίες που βρίσκονται σε μεγάλη συγκέντρωση στο αίμα μετακινούνται προς το διάλυμα (κάλιο, ουρία, προϊόντα μεταβολισμού) ενώ ουσίες που βρίσκονται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στο διάλυμα μετακινούνται προς το αίμα (διττανθρακικά για διόρθωση της νεφρικη΄ς οξέωσης). Με ρύθμιση της πίεσης στο διαμέρισμα του διαλύματος επιτυγχάνεται η επιθυμητή μετακίνηση ύδατος από το αίμα στο διάλυμα.

Η όλη διαδικασία ελέγχεται μέσω ειδικών αισθητήρων που σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες συνθήκες αλλά και την ασφάλεια της διαδικασίας.

Τακτική παρακολούθηση ασθενούς στην αιμοκάθαρση

Τακτικός κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος απαιτείται ώστε να εξασφαλίζεται ότι ο χρόνος και οι παράμετροι αιμοκάθαρσης επαρκούν για τον συγκεκριμένο ασθενή. Η επάρκεια της αιμοκάθαρσης είναι κριτικής σημασίας για την επιβίωση αλλά και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Εργαστηριακοί έλεγχοι πραγματοποιούνται σε τακτική βάση (συνήθως βιοχημικός έλεγχος ανά μήνα και έλεγχος αιμοσφαιρίνης ανά 15 ημέρες ή και συχνότερα αν απαιτηθεί) και ανάλογα με τα αποτελέσματά τους μπορεί να τροποποιηθούν οι παράμετροι της αιμοκάθαρσης, οι διαιτητικές οδηγίες ή η φαρμακευτική αγωγή του ασθενούς.

Εκτός από τον έλεγχο της επάρκειας της αιμοκάθαρσης ο υπέυθυνος νεφρολόγος καθορίζει το ξηρό βάρος του ασθενούς (το βάρος μετά την αιμοκάθαρση στο οποίο ο ασθενής δεν έχει ούτε περίσσεια υγρών αλλά ούτε και σημεία και συμπτώματα υποογκαιμίας).

Η λειτουργία της αναστόμωσης ελέγχεται τόσο κλινικά όσο και με υπερηχογραφική εκτίμηση της ροής του αίματος. Τυχόν δυσλειτουργία της αναστόμωσης επηρεάζει την ποιότητα και την επάρκεια της αιμοκάθαρσης, ενώ συχνό αποτελεί και προάγγελο θρόμβωσης (άρα καταστροφής) αυτής.

Εκτός από το ρόλο του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, απαραίτητη είναι και η συνεργασία του ασθενούς. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμμόρφωση στις διαιτητικές οδηγίες και τη φαρμακευτική αγωγή αλλά και η παρακολούθηση και η φροντίδα της αγγειακής προσπέλασης.

Φροντίδα αγγειακής προσπέλασης

Η περιοχή της προσπέλασης πρέπει να πλένεται σχολαστικά με σαπούνι και ζεστό νερό καθημερινά και ιδίως πριν της αιμοκάθαρση. Δεν επιτρέπεται να πειράζει  με τα χέρια ή τα νύχια την περιοχή που εισέρχονται οι βελόνες (όπου συχνά υπάρχει φαγούρα λόγω των αναισθητικών κρεμών ή των γαζών που τοποθετούνται μετά την αφαίρεση των βελόνων.

Ο ασθενής πρέπει να εκπαιδευτεί ώστε να παρακολουθεί τη λειτουργία της αναστόμωσης (αίσθηση της δόνησης-ροίζου που υπάρχει στην περιοχή) και να ενημερώνει τους θεράποντες για τυχόν αλλαγή που παρατηρεί. Επίσης πρέπει να ελέγχει την περιοχή για εμφάνιση ερυθρότητας ή θερμότητας (ενδείξεις φλεγμονής).

Προσοχή χρειάζεται ώστε να μην τραυματιστούν τα αγγεία της αγγειακής προσπέλασης, καθώς λόγω των υψηλών ροών αίματος και των αυξημένων πιέσεων που αναπτύσσονται σε αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλη αιμορραγία. Αιμορραγία μπορεί να αναπτυχθεί και στα σημεία παρακέντησης (εισόδου των βελόνων) αν δεν έχει γίνει επαρκής αιμόσταση.

Δεν επιτρέπονται πολύ στενά ρούχα ή τιμαλφή στην περιοχή της προσπέλασης, η άρση μεγάλου βάρους από το χέρι που φέρει την προσπέλαση. Επίσης πρέπει να αποφεύγεται η αιμοληψία από το χέρι της αναστόμωσης από μη εξειδικευμένο στην αιμοκάθαρση προσωπικό.

Η εναλλαγή των θέσεων παρακέντησης της προσπέλασης είναι απαραίτητη ώστε να αποφευχθούν τοπικές νεκρώσεις του δέρματος, στενώσεις ή ανευρύσματα των αγγείων που μπορεί να οδηγήσουν είτε σε αιμορραγία είτε σε δυσλειτουργία ή και θρόμβωση της προσπέλασης.

Μετά το πέρας της αιμοκάθαρσης τα σημεία εισόδου των βελόνων πιέζονται ελαφρά μέχρι να επιτευχθεί αιμόσταση. Αυτό συνήθως παίρνει μερικά λεπτά, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να καθυστερήσει πολύ περισσότερο. Αν αργότερα διαπιστωθεί αιμορραγία από τα σημεία αυτά χρειάζεται πάλι τοπική πίεση και, σε περίπτωση επιμονής της αιμορραγίας, επικοινωνία με τους θεράποντες.

Επιπλοκές κατά την αιμοκάθαρση

Η διαδικασία της αιμοκάθαρσης συνήθως γίνεται καλά ανεκτή από τους ασθενείς και πλην της διαδικασίας εισόδου των βελόνων στην αγγειακή προσπέλαση, είναι εντελώς ανώδυνη.

Ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επισυμβούν επιπλοκές ποικίλης βαρύτητας, που στην πλειονότητα των περιπτώσεων αντιμετωπίζονται άμεσα και αποτελεσματικά από το εξειδικευμένο προσωπικό της κλινικής.

Η συχνότερη ανεπιθύμητη ενέργεια είναι το υποτασικό επεισόδιο, που μπορεί να συνοδεύεται από παροδική απώλεια της συνείδησης, ναυτία και έμετο, μυϊκές κράμπες, στηθάγχη ή αίσθημα δύσπνοιας. Η συχνότερη αιτία της υπότασης είναι η απότομη ή υπερβολική αφαίρεση υγρών κατά την αιμοκάθαρση, ενώ καρδιολογικά προβλήματα του ασθενούς μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Η προσεκτική ρύθμιση του ξηρού βάρους του ασθενούς και η προσοχή από τον ίδιο ώστε να μην προσλαμβάνει μεγάλη ποσότητα υγρών και άλατος μεταξύ των συνεδριών της αιμοκάθαρσης, αποτελούν απλές και αποτελεσματικές λύσεις για τον περιορισμό των υποτασικών επεισοδίων